Σάββατο, 18 Μαίου 2024

Η Τοπική Αυτοδιοίκηση, στην Ελλάδα: Μια νέα προοπτική για την πρωτεύουσά της

της Ντόρας Μπακογιάννη, υποψήφιας δημάρχου Αθηναίων, 2/10/2002

Στην πρωτεύουσα η κατάσταση θυμίζει ένα είδος πολιτικού και θεσμικού "κανιβαλισμού".

Η ιστορία της Τοπικής Αυτοδιοίκησης στην Ελλάδα είναι μακρά και ενδιαφέρουσα. Η επικέντρωση της ισχύος στις τοπικές κοινωνίες ξεκίνησε με την αποδυνάμωση της κεντρικής εξουσίας του Βυζαντίου, ήδη από τον ενδέκατο αιώνα! Διαβάζοντας το βιβλίο του Κατακαλώνος Κεκαυμένου, που είχε εγκατασταθεί στη Λάρισα, αντιλαμβανόμαστε ήδη τη σημασία που είχαν αποκτήσει οι τοπικοί άρχοντες και οι τοπικές κοινωνίες.

Το φαινόμενο επιτάθηκε λόγω της φραγκοκρατίας και της ενετοκρατίας που προκάλεσαν εκτεταμένο πολιτικό διαμελισμό των Ελληνικών χωρών και νήσων κατά τα δυτικά φεουδαρχικά πρότυπα.

Περιοχές όχι μεγαλύτερες από ένα νομό ή ένα νησί της σημερινής Ελλάδας οργανώθηκαν ως αυτόνομες ή ημι-αυτόνομες πολιτικές (και συχνά οικονομικές) οντότητες, στις οποίες όχι σπάνια επετράπη, ιδίως από τους Ενετούς, να έχουν λόγο και ρόλο.

Αλλά η πιο γνωστή άνθηση της Τοπικής Αυτοδιοίκησης πριν από την απελευθέρωση εμφανίστηκε κατά την ύστερη περίοδο της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και είχε τόση σημασία, ώστε να καθορίσει ουσιαστικά το μέλλον του Ελληνισμού.

Ποιος Έλληνας δεν ξέρει και δεν ακούει μέχρι σήμερα για τη μεγάλη ακμή, τον πλούτο, ακόμα και για τον πέρα των ορίων της Ελλάδας οικονομικό ρόλο διάσημων κοινοτήτων, όπως των Ζαγοροχωρίων, του Πηλίου, των Αμπελακίων, των Αγράφων, της Ύδρας, των Σπετσών κ.ά. - για να αναφέρω τις πιο γνωστές περιπτώσεις.

Η παρακμή της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας υποβοήθησε έμμεσα την αυτόνομη παρουσία τους. Μέσω αυτών, και της ανάπτυξης του εμπορίου, δημιουργήθηκε πλούτος, άνοιξαν σχολεία και βιβλιοθήκες και εισήλθαν στην Ελλάδα τα δυτικά φιλελεύθερα ρεύματα που αποτέλεσαν το πνευματικό και ιδεολογικό υπόβαθρο της Επανάστασης - που οδήγησε στη δημιουργία του πρώτου ανεξάρτητου ελληνικού κράτους.

Κατά παράδοξο τρόπο, το κράτος αυτό, επειδή οργανώθηκε υπό καθεστώς μοναρχίας, κατήργησε την πολυμορφία αυτή και τη διασπορά εξουσιών, υιοθετώντας το πρότυπο της ενισχυμένης κεντρικής εξουσίας.

Αυτό οδήγησε, μεταξύ άλλων, στον γιγαντισμό της Αθήνας και στη μεταγενέστερη θέσπιση ευρύτερων διοικητικών δομών, όπως η πρώην διοικητική περιφέρεια πρωτευούσης (που δεν υπάρχει πια), για την αντιμετώπισή της.

Τα τελευταία χρόνια, ενώ έγινε μια θεσμική προσπάθεια ενίσχυσης της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, με συγχώνευση χιλιάδων κοινοτήτων και με την εισαγωγή του θεσμού του αιρετού νομάρχη, δεν έγινε προσπάθεια εμβάθυνσης και πραγματικής ενίσχυσης των ΟΤΑ.

Οι Δήμοι παρέμειναν, λίγο-πολύ, με τις παλαιότερες αρμοδιότητές τους, ενώ οι αιρετοί νομάρχες και τα νομαρχιακά συμβούλια είδαν τις αρμοδιότητές τους να "ψαλιδίζονται" από τον πανταχού παρόντα διορισμένο Περιφερειάρχη, όργανο της κυβέρνησης.

Ακόμα χειρότερα είναι τα πράγματα για την Αθήνα. Στην πρωτεύουσα η κατάσταση θυμίζει ένα είδος πολιτικού και θεσμικού "κανιβαλισμού". Δεκάδες κρατικοί και περιφερειακοί φορείς κατατρώγουν τις αρμοδιότητες του Δήμου, επεμβαίνουν στον χώρο ευθύνης του και αποφασίζουν εκείνοι για το μέλλον της πόλης, ενώ ταυτοχρόνως την επιβαρύνουν (χωρίς ανταπόδοση) με την παρουσία τους!

Τα παραδείγματα αφθονούν. Αρκεί να αναφέρω τα πλέον χαρακτηριστικά.

• Τα περισσότερα πάρκα και οι λόφοι της Αθήνας δεν ανήκουν στην αρμοδιότητα του Δήμου.
• Οι κεντρικές λεωφόροι και οι οδοί από τις οποίες διέρχονται δημόσια μέσα μεταφοράς "ανήκουν" στο ΥΠΕΧΩΔΕ.
• Η "ενοποίηση των αρχαιολογικών χώρων" (που αλλάζει χρήση σε κύριους δρόμους της Αθήνας) γίνεται από εταιρεία του Υπουργείου Πολιτισμού, που - αυθαιρέτως - επεκτάθηκε και στην ... αναμόρφωση των λοιπών δρόμων και πλατειών της πόλης, όπως π.χ. της Ομόνοιας που μεταμορφώνεται σε "έρημο κυβόλιθων" χωρίς ίχνους πρασίνου.
• Οι δημόσιες υπηρεσίες δεν πληρώνουν δημοτικά τέλη.

Περιττό να λεχθεί ότι ο Δήμος δεν έχει λόγο ούτε για τις συγκοινωνίες, ούτε για την εκπαίδευση, ούτε για την οικονομία, ούτε για τα δημόσια έργα - για τα οποία εκφράζει απλώς τη γνώμη του!

Ο συνδυασμός μας, "Αθήνα Αύριο", κατέρχεται στις εκλογές με μιαν αντίληψη θα έλεγα ριζοσπαστική απέναντι σ' όλα αυτά τα φαινόμενα.

• Απαρτίζεται από ανθρώπους όλων των επαγγελμάτων.
• Έχει καταρτίσει, με συμμετοχή και την ίδιων των Αθηναίων, ένα "διαφορετικό" πρόγραμμα (πρωτότυπο, ιεραρχημένο, κοστολογημένο και αποκεντρωμένο για τα επτά διαμερίσματα). Όχι απλώς πρόγραμμα. Αλλά συγκροτημένο Σχέδιο για την Αθήνα.
• Υπεισέρχεται σε τομείς, όπως ο συντονισμός της οικονομικής ζωής της πόλης και η διεθνής προβολή της που ήταν ως τώρα εκτός των αρμοδιοτήτων του Δήμου.
• Τέλος, έχει έτοιμο ένα ευρύτατο, τόσο θεσμικό, όσο και προγραμματικό, πλαίσιο διεκδίκησης των νέων αρμοδιοτήτων του που ενώνουν τις διάσπαρτες σε άλλους φορείς σήμερα εξουσίες επί της πόλης και φέρνουν υπό τον έλεγχό του τομείς δράσεις που κρατά για τον εαυτό του, ως τώρα, το κράτος.

Πραγματοποιούμε, λοιπόν, έργο πάνω σε νέα, πολύ ευρύτερη, βάση, αλλά και διεκδικούμε απ' το κράτος έναν νέο ρόλο για τον Δήμο μαζί με τους ανάλογους πόρους.

Γι' αυτό τον καινούργιο ρόλο έχουμε έτοιμο ένα "νέο συμβόλαιο κράτους-Δήμου" που θα το προωθήσουμε προς κάθε κυβέρνηση. Καταρχήν προς την υπάρχουσα. Αν δεν το αποδεχθεί, υπενθυμίζουμε ότι η Νέα Δημοκρατία έχει δεσμευθεί για έναν νέο ρόλο, μια νέα αντίληψη για την τοπική εξουσία.

Αυτή η νέα αντίληψη, για την οποία έχουμε αμφότεροι δεσμευθεί, συνάδει προς τη σύγχρονη ευρωπαϊκή πραγματικότητα, ιδίως της Ευρωπαϊκής Ένωσης, όπου Περιφέρειες, Νομοί και Δήμοι προσλαμβάνουν μιαν ιδιάζουσα βαρύτητα εντός του πλαισίου της Ενωμένης Ευρώπης.

Η Ευρώπη των περιφερειών, η Ευρώπη των πόλεων είναι οι νέες, δυναμικές, πραγματικότητες της ηπείρου μας. Η Αθήνα - και μαζί της η Ελλάδα - είναι αποφασισμένη να μην υστερήσει!